عقل هاى اسیر شهوت

امام علی علیه السلام فرمودند:

وَکَمْ مِنْ عَقْلٍ اَسیرٍ تَحْتَ هَوى اَمیرٍ؛

چه بسیار هوى و هوس هایى که عقل ها را تحت سلطه خود درآورده و آن ها را اسیر کرده است.

نهج البلاغه، حکمت 211.

عقل و شهوت
از جهتى در وجود هر انسانى دو نیرو وجود دارد:

1. نیروى عقل؛ که باید بر تمام اعضا و نیروها و احساسات انسان امیر باشد.

2. تمایلات و شهوات نفسانى؛ که باید ابزار اجرایى عقل باشند و تحت فرمان او.

اگر هریک از این دو نیرو در جاى خود به کار گرفته شود، آنچه خداوند از انسان انتظار دارد انجام مى شود، و انسان حقیقتآ خلیفه خداوند گردد.

امّا اگر بر عکس شد، و هوى و هوس فرماندهى را در دست گرفت و عقل به عنوان ابزارى درخدمت آن درآمد و اسیر تمایلات شهوانى شد، چنین انسانى از مسیر حق منحرف مى گردد و این انحراف ممکن است آن قدر زیاد شود و چنین انسانى به قدرى از صراط مستقیم دور گردد، که مانند چهارپایان بلکه پست تر از آن ها شود!{1}

آرى، اگر عقل، که به منزله پدر پرتجربه اى در یک خانواده است، اسیر تمایلات و بى بندوبارى هاى جوان هاى خام و بى تجربه و مالامال از شهوات گردد، چنین خانواده اى از هیچ خطرى در امان نخواهد بود!

بنابراین اگر مى خواهیم مورد نظر خداوند باشیم، باید عقل را در خانواده، جامعه، کلّ کشور، و بلکه سراسر دنیا حاکم کرده، آن را از اسارت هوى ها و هوس ها آزاد سازیم. در این صورت بدون شک، جهان، که در شرایط موجود همچون جهنّمى سوزان است، تبدیل به گلستانى باصفا خواهد شد و همه انسان ها مى توانند بدون تجاوز به حقوق یکدیگر، به صورت مسالمت آمیز زندگى راحت وبى دغدغه اى داشته باشند.{2}

پی‌نوشت‌ها:
1. در آیه 179 سوره اعراف و آیه 44 سوره فرقان به این مطلب اشاره شده است.
2. یکصد و ده سرمشق از سخنان حضرت على (علیه السلام)، ص 191 و 192، ح 73.

منبع: نخستین آفریده خدا، آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظله)، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، انتشارات امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، 1394.